Afrykański Pomór Świń (ASF) to jedno z najpoważniejszych wyzwań, z jakimi muszą
mierzyć się hodowcy trzody chlewnej na całym świecie. W Polsce, a także w innych krajach
europejskich, walka z ASF napotyka na liczne trudności i niejasności, które komplikują
opracowanie skutecznej strategii zwalczania tej choroby. ASF rozprzestrzenia się w sposób
nieprzewidywalny, a jego skutki dla gospodarki i produkcji wieprzowiny są katastrofalne. W
niniejszym artykule przybliżymy najważniejsze wyzwania związane z walką z ASF oraz
omówimy kluczowe aspekty, które muszą zostać uwzględnione przy opracowywaniu strategii
walki z tą chorobą.
- Złożoność wirusa ASF i jego rozprzestrzenianie
ASF jest wirusem, który posiada zdolność do szybkiej adaptacji i rozprzestrzeniania się na
nowe obszary, co czyni go niezwykle trudnym do kontrolowania. Dotychczas
zidentyfikowano 24 genotypy wirusa ASF, jednak tylko dwa z nich – genotyp I i genotyp II –
zostały zidentyfikowane poza Afryką. W szczególności genotyp II, który po raz pierwszy
pojawił się w Gruzji w 2007 roku, rozprzestrzenił się na inne kontynenty, w tym do Europy
Wschodniej, Azji, a ostatnio także do Ameryki Środkowej. Genotyp II charakteryzuje się
wysoką zakaźnością i zdolnością do wywoływania nietypowych, trudnych do
zdiagnozowania przebiegów choroby. Ta cecha powoduje, że zwalczanie ASF staje się
jeszcze większym wyzwaniem, a wykrycie wirusa na wczesnym etapie jest często
niemożliwe. - Rola dzików i inne wektory przenoszenia wirusa
Jednym z najważniejszych wektorów przenoszenia wirusa ASF są dziki. Populacja dzików w
wielu krajach Europy, w tym w Polsce, rośnie w szybkim tempie, co stwarza dodatkowe
zagrożenie dla rozprzestrzeniania się ASF. Dziki nie tylko stanowią rezerwuar wirusa, ale
także przyczyniają się do jego rozprzestrzeniania na nowe obszary, przenosząc wirus do
gospodarstw rolnych. Wysoka gęstość populacji dzików oraz ich swobodny dostęp do
terenów rolniczych i lasów sprawiają, że kontrolowanie ich liczby staje się kluczowym
elementem strategii zwalczania ASF.
Wirus ASF może być również przenoszony przez inne czynniki, takie jak pasza, gnojowica,
zanieczyszczona gleba, a nawet owady. Badania pokazują, że wirus może przetrwać w
glebie przez okres kilku tygodni, co stanowi dodatkowe wyzwanie dla bioasekuracji. W
szczególności gleby piaszczyste oraz gleby o niskim pH sprzyjają długiemu przeżywaniu
wirusa, co zwiększa ryzyko jego przeniesienia do gospodarstw. - Wyzwania związane z bioasekuracją
Bioasekuracja, czyli ochrona gospodarstw przed wprowadzeniem chorób zakaźnych, jest
jednym z kluczowych elementów w strategii zwalczania ASF. Jednak wdrożenie skutecznych
środków bioasekuracyjnych napotyka na liczne przeszkody. Wirus ASF może przetrwać w
różnych środowiskach, w tym w paszy, wodzie, gnojowicy oraz na powierzchniach, co
utrudnia jego eliminację z gospodarstw. Szczególnie problematyczna jest kwestia inaktywacji
wirusa w gnojowicy, gdzie może on przetrwać nawet ponad 100 dni. Skuteczne usunięcie
wirusa z gnojowicy wymaga zastosowania skomplikowanych i kosztownych metod, takich
jak długotrwałe przechowywanie, obróbka chemiczna czy termiczna. Niemniej jednak,
większość z tych metod jest trudna do wdrożenia w warunkach praktycznych, co stawia
hodowców przed ogromnym wyzwaniem. - Brak skutecznej szczepionki
Pomimo intensywnych badań nad szczepionką przeciwko ASF, dotychczas nie udało się
opracować preparatu, który byłby zarówno skuteczny, jak i bezpieczny dla zwierząt oraz
środowiska. Opracowanie skutecznej szczepionki wymaga spełnienia szeregu kryteriów, w
tym zastosowania technologii DIVA (Differentiating Infected from Vaccinated Animals), która
umożliwia rozróżnienie zwierząt zakażonych od zaszczepionych. Dodatkowo, szczepionka
musi zapewniać ochronę przed różnymi genotypami wirusa ASF, co jest szczególnie trudne
ze względu na jego zmienność genetyczną.
Oprócz wyzwań technologicznych, istnieją również bariery regulacyjne, które utrudniają
wprowadzenie szczepionki na rynek. Aktualne przepisy w wielu krajach uniemożliwiają
stosowanie szczepionek przeciwko ASF na szeroką skalę, co dodatkowo komplikuje
sytuację. Konieczna jest więc zmiana przepisów oraz opracowanie jasnych wytycznych
dotyczących stosowania szczepionki, aby mogła ona stać się skutecznym narzędziem w
walce z ASF. - Konieczność międzynarodowej współpracy
ASF jest problemem o zasięgu globalnym, który wymaga skoordynowanych działań na
poziomie międzynarodowym. Wirus ASF nie zna granic, a jego rozprzestrzenianie się przez
granice krajów i kontynentów wymusza potrzebę współpracy między krajami oraz
organizacjami międzynarodowymi. W szczególności w Europie, gdzie populacja dzików
odgrywa kluczową rolę w rozprzestrzenianiu się wirusa, współpraca ta jest niezbędna do
skutecznej eradykacji ASF.
Oprócz współpracy międzynarodowej, konieczne jest także uwzględnienie czynników
społeczno-ekonomicznych, takich jak lokalne tradycje, małe gospodarstwa rolne oraz
specyfika produkcji wieprzowiny w różnych krajach. Edukacja, wsparcie finansowe dla
hodowców oraz skuteczna komunikacja między wszystkimi zaangażowanymi stronami są
kluczowe dla opracowania i wdrożenia efektywnej strategii zwalczania ASF.
Podsumowanie
Zwalczanie ASF wymaga kompleksowego podejścia, które uwzględnia różnorodne aspekty,
takie jak bioasekuracja, badania nad szczepionką, międzynarodową współpracę oraz
uwzględnienie specyfiki lokalnych warunków społeczno-ekonomicznych. Kluczowe jest
zrozumienie i kontrola wszystkich możliwych wektorów przenoszenia wirusa, w tym dzików,
paszy, zanieczyszczonej gleby oraz innych czynników ryzyka. Pomimo licznych wyzwań,
istnieją przykłady krajów, które z powodzeniem eradykowały ASF, co daje nadzieję na
skuteczne rozwiązanie tego problemu także w innych regionach świata.
Współpraca między hodowcami, władzami weterynaryjnymi, naukowcami oraz
międzynarodowymi organizacjami jest niezbędna do osiągnięcia tego celu. ASF jest
problemem, który dotyczy nas wszystkich, a jego skuteczne zwalczanie wymaga
zaangażowania i współpracy na wielu płaszczyznach. Bez wątpienia jednak, potrzebna jest
dalsza edukacja, wsparcie finansowe dla hodowców oraz skuteczna komunikacja między
wszystkimi zaangażowanymi stronami, aby strategia walki z ASF mogła przynieść
oczekiwane rezultaty.
Autor: @ProstyRolnik